ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΑ ΟΜΙΛΙΩΝ­ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ μέ θέμα τίς «ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ» τοῦ Ἁγ. Αὐγουστίνου

Οἱ ὁμιλίες­συζητήσεις μέ ὁδηγό τό ἀνωτέρω βιβλίο τοῦ ἁγίου Αὐγουστίνου συνεχίζονται στήν Πνευματική μας Ἑστία. Θά παραθέσουμε στό σημείωμά μας αὐτό, τήν παράθεση ἀποσταγμάτων τῆς ἀναλύσεως τοῦ π. Βασιλείου στή γενική θεματική ἑνότητα «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΦΙΛΟΥ».

Ὁ Θεός θέλει μόνο τό συμφέρον μας.

Ο ἅγιος Αὐγουστῖνος ἐξομολογεῖται ὅτι ἔνιωθε δυστυχής καί συντετριμμένος ἐξ αἰτίας τοῦ θανάτου τοῦ φίλου του, ὅπως “κάθε ψυχή... ὅταν δένεται μέ πλάσματα θνητά”. Αὐτό τό θέμα μᾶς ἀφορᾶ ὅλους γιατί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἐπειδή ἀκριβῶς ἔχουμε μέσα μας αὐτό τό θεῖο δῶρο, νά ἀφιερωθοῦμε δηλαδή καί νά ἑνωθοῦμε μέ ὅλες τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς καί τοῦ νοῦ μας μέ τόν Θεό, ἀντιμετωπίζουμε στήν πορεία τῆς ζωῆς μας περιπέτειες τέτοιου εἴδους, τίς λεγόμενες “ἁρπαγές”, τίς ὁποῖες ἡ ἐκκλησία μᾶς ἐπισημαίνει καί μᾶς προστατεύει ἀπό αὐτές μέ πολλούς τρόπους. Ὁ πόθος γιά τήν ἀποκλειστικότητα πού πολύ εὔκολα ἔχει συνυφανθεῖ μέ τήν ὕπαρξή μας, ἀπό τή δική μας ἀμέλεια, σέ συνδυασμό μέ τήν ἐπιμέλεια τοῦ διαβόλου, ἀλλάζει κατεύθυνση καί πορεία καί στρέφεται εἴτε πρός πρόσωπα ἤ πράγματα, εἴτε πρός ἰδέες, καταστάσεις ἤ ἰδεοληψίες καί πρός πολλά ἄλλα. Ἔτσι ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ὁ καθένας μας, ἄλλος λίγο ἄλλος πολύ, συναρπάζεται καί ἀποπροσανατολίζεται.

Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος βίωσε αὐτή τή συναρπαγή στή σχέση μέ τό φίλο του. Μία σχέση στήν ὁποία δόθηκε ὁλόψυχα γιατί δέν ὑπῆρχε ὁ κίνδυνος τῆς σαρκικῆς ἐπαφῆς, ἀφοῦ οὔτε ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος οὔτε ὁ φίλος του εἶχαν τέτοιες τάσεις καί ἡ σχέση τους ἦταν ὑγιής ὡς πρός αὐτό τό θέμα. Ὅμως ἡ ψυχή μας νοσεῖ μέ πολλούς τρόπους ἤ τοὐλάχιστον δέν ὑγιαίνει ἀπόλυτα ἀπό τήν πρώτη στιγμή. Ἀπαιτεῖται πνευματικός ἀγῶνας γιά νά ἀποκατασταθεῖ ἡ ὑγεία της. Ἔτσι λοιπόν συναρπάστηκε ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος ἀπό τό φίλο του μέ τρόπο πνευματικό μέν, ὅμως, ἐπειδή δέν βρισκόταν σέ κατάσταση τῆς εὐλάβειας, αὐτός ὁ ψυχικός δεσμός μέ τό φίλο του ἦταν παθολογικός. Ὁ Θεός βέβαια οἰκονόμησε τή σωτηρία τοῦ φίλου τοῦ ἁγίου Αὐγουστίνου μέ τό θαῦμα τῆς μετα στροφῆς του, πού συντελέστηκε καθ’ ὅν χρόνο βρισκόταν σέ κῶμα καί ἐν συνεχεία τόν πῆρε κοντά του ἀφοῦ προηγουμένως ἔλαβε τό ἅγιο βάπτισμα. Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, ὅμως, ἔμεινε μέ τήν πληγή ἀνοιχτή μέσα του καί ἔνιωθε ὅτι βρίσκεται πλέον στό κενό ἔχοντας ἀπωλέσει αὐτή τήν ἀπόλυτη σχέση, τήν ὁποία ἔνιωθε μέ τό φίλο του. Καί ἦταν γι’ αὐτόν ἡ ὥρα τῆς ἐξομολόγησης γιατί κάθε ἄνθρωπος ὅταν χάνει αὐτόν, μέ τόν ὁποῖο εἶναι συνδεδεμένος, συντρίβεται. Αὐτή ἡ συντριβή, μέ τήν ἔννοια πού τή βιώνει ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος σέ αὐτή τήν περίοδο τῆς ἀποστασίας, ἐπειδή ἀκριβῶς ἔχει τή χροιά καί τή σφραγίδα τοῦ πάθους, ὁδηγεῖ σέ ἀπελπισία καί ἀπομόνωση. Εἶναι ἕνας πόνος ψυχῆς χωρίς ἐλπίδα, χωρίς παρηγοριά.
Παρατηροῦμε ὅτι πολλοί ἄνθρωποι φτάνουν σέ αὐτό τό σημεῖο χωρίς νά ἔχουν ἐλπίδα καί ἀπό τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θά ἀντιμετωπίσει ὁ κάθε ἄνθρωπος αὐτό τό πρόβλημα θά ἔχει καί τό ἀνάλογο ἀποτέλεσμα. Ὁ Θεός, ἀναμφίβολα, εἴτε εἴμαστε κοντά του εἴτε ἀποστατοῦμε δέν μᾶς ἐγκαταλείπει.

Ἀλλά πρέπει καί ἐμεῖς ἀπό τήν πλευρά μας νά κάνουμε αὐτό πού χρειάζεται, ἀλλιῶς ἡ ἀπόσταση δέν μπορεῖ νά μειωθεῖ οὕτως ὥστε νά μειωθεῖ καί τό πάθος, τό ἄλγος τῆς ψυχῆς μας. Πάντως τό συμπέρασμα καί τό δίδαγμα εἶναι πολύ ἁπλό. Ὁ καθένας μας πρέπει νά προσπαθεῖ νά δεῖ ποῦ ἔχει “παγιδεύσει” τήν ψυχή του. Γι’ αὐτό ὁ Θεός εἴτε μέ τίς περιστάσεις τῆς ζωῆς, εἴτε μέ μία ἀσθένεια εἴτε μέ ἕνα θάνατο προσφιλῶν μας προσώπων μᾶς ἀπαλλάσσει, μᾶς κόβει μᾶλλον αὐτό τό δεσμό ὥστε νά στραφοῦμε ἐκεῖ πού πρέπει. Βέβαια, πολλοί ἄνθρωποι δέν θέλουν νά τό δοῦν αὐτό καί γογγύζουν κατά τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος πού ἔφτασε σέ ἀπόγνωση μέ τήν ἀπώλεια τοῦ φίλου του, ὅμως ὁ Θεός δέν ἀκούει τούς γογγυσμούς μας ἀλλά θέλει μόνο τό συμφέρον μας.

 

Ἡ ἀποκλειστικότητα τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου

Ὁ Θεός ἐπιτρέπει μεταξύ τῶν πλασμάτων του ἐπί τῆς γῆς μία καί μοναδική ἀποκλειστικότητα, τήν ὁποία περιφρουρεῖ καί θωρακίζει μέ ἕνα μυστήριο. Αὐτή ἡ ἀποκλειστικότητα εἶναι τό μυστήριο τοῦ γάμου. Καί ἡ ἀποκλειστικότητα αὐτή πρέπει νά αὐξηθεῖ στό ἔπακρο ὥστε νά μπορέσει ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει μία πανίσχυρη εἰκόνα, ἐντύπωση καί ἐμπειρία τῆς τέλειας καί ἀπόλυτης ταύτισης καί αποκλειστικῆς σχέσης καί ἕνωσης μέ τόν Θεό.

Γι’ αὐτό σέ ὅλες τίς θεολογικές ἀπεικονίσεις εἴτε τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μέ τό Ἆσμα Ἀσμάτων εἴτε σέ κείμενα προφητικά, ὅπου ἐκεῖ παρουσιάζεται ὁ Θεός ζηλωτής, εἴτε σέ κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης καί σέ Πατερικά κείμενα τονίζεται συνεχῶς ἡ εἰκόνα τοῦ γάμου, τοῦ ἔρωτα μεταξύ ἄνδρα καί γυναίκας ὡς προτύπωση, ὡς προϋπόθεση τῆς σχέσης τῆς ψυχῆς μέ τόν Θεό. Γιά τό λόγο αὐτό ἀκριβῶς τό μυστήριο τοῦ γάμου πολεμᾶται τόσο ἰσχυρά, γιατί ὁ διάβολος θέλει νά χαθεῖ αὐτή ἡ εἰκόνα καί ταὐτόχρονα νά ἐγκαταλειφθεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀβοήθητος, χωρίς τή θωράκιση τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου. Οἱ ἄνθρωποι μή δίνοντας τήν πρέπουσα σημασία στό μυστήριο τοῦ γάμου, μοιραῖα στρέφονται πρός ἄλλα πρόσωπα, πράγματα ἤ ἰδέες πού δέν ἔχουν τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ ἀλλά πού τούς βάζουν μέσα σ’ ἕνα ἐπικίνδυνο καί ἀρνητικό περιβάλλον, μέ ἀποτέλεσμα νά ὁδηγοῦνται ἀπό περιπέτεια σέ περιπέτεια καί συχνά νά χάνουν τήν ψυχή τους. Πρέπει λοιπόν νά προσέχουμε πάρα πολύ ἀπό πού “γαντζώνεται” ἡ ψυχή μας.

Ὁ ὁλοκληρωμένος ἄνθρωπος ἔχει αἰσθήματα ἀλλά ὄχι ἀσύμετρα μέ τή λογική του

Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος διαπιστώνει κάτι πολύ σημαντικό ὅτι δηλαδή ἀκόμη καί πρίν χάσει τό φίλο του δυστυχοῦσε. Γιατί μπορεῖ ὅσο εἶναι “γαντζωμένος” ὁ ἄνθρωπος νά συναρπάζεται ἀπό αὐτό τό “γάντζωμα” πού κυριαρχεῖ στό νοῦ καί στίς αἰσθήσεις του, ὅμως ἄν ἐξετάσει βαθύτερα τόν ἑαυτό του αἰσθάνεται δυστυχισμένος. Οἱ ἄνθρωποι ὅμως δέν εἴμαστε τόσο νηφάλιοι γιά νά κάνουμε αὐτή τήν ἀνατομία, αὐτή τήν ἐξέταση τῆς ψυχῆς μας καί αὐτό συμβαίνει ἐπειδή μᾶς συνεπαίρνει τό συναίσθημα καί νομίζουμε ὅτι πλέουμε σέ πελάγη μεγάλης εὐτυχίας.

Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, ἐξετάζει μέ εἰλικρίνεια τήν ψυχή του. Χωρίς δικαιολογητικά, χωρίς νά ἐξωραΐζει αὐτό πού εἶχε μέσα του. Παραδέχεται ὅτι παρά τήν ἀποστροφή του γιά τή ζωή ἐξ αἰτίας τῆς ἀπώλειας τοῦ φίλου του, δέν ἦταν ἀποφασισμένος νά πεθάνει μαζί του, γιατί παράλληλα ἔνιωθε μίσος καί φόβο γιά τό θάνατο. Αὐτή ἡ ἀντιμετώπιση δείχνει καί τή διαφορά πού ἔχει ἡ ἡρωϊκή καί δυνατή ψυχή ἀπό τή συναισθηματική ψυχή, ἡ ὁποία θεωρεῖται ἀπό τούς πολλούς σάν κάτι σπουδαῖο. Γιατί ολοκληρωμένος ἄνθρωπος εἶναι αὐτός πού ἔχει αἰσθήματα ἀλλά ὄχι ἀσύμμετρα μέ τή λογική του, τά ὁποία ἐξ αὐτοῦ τοῦ λόγου εἶναι βαθιά, σταθερά, ἀμετακίνητα κι ἀμετάτρεπτα καί δέν ἐξαρτῶνται ἀπό τό πῶς θά συμπεριφερθεῖ ὁ ἄλλος πρός αὐτόν. Τά συναισθήματα πού εἶναι χωρισμένα ἀπό τή λογική προσφέρονται μέν ἄφθονα καί χωρίς μέτρο, ἀλλά ἐξανεμίζονται πολύ πιό εὔκολα ὅταν τά αἰσθήματα τοῦ ἄλλου πρός ἐμᾶς ἀλλάξουν. Ἄρα, λοιπόν, τά αἰσθήματα πού χωρίζονται ἀπό τή λογική εἶναι καπνός πού διαλύεται, πομφόλυγες, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος “πομφόλυγες ἦσαν καί διερράγησαν, καπνός καί διελύθη”.

Ἡ ψυχή δείχνει καί στήν ἁμαρτία τήν ποιότητά της

Διαπιστώνει ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος ὅτι ἡ ψυχική του κατάσταση διαφέρει ἀπό αὐτή τῶν φίλων Ὀρέστη καί Πυλάδη, “πού προτίμησαν νά πεθάνουν μαζί... παρά νά χωριστοῦν”. Τό νά θέλεις νά πεθάνεις μαζί μέ τόν ἄλλον σημαίνει ὅτι δέν ἀντέχεις νά ἔχεις αἰσθήματα χωρίς τή σωματική παρουσία τοῦ ἄλλου. Εἶναι ἕνα εἶδος αὐτοκτονίας ἀπό δειλία. Ἐπειδή δέν θέλεις νά ὑποφέρεις μένοντας χωρίς τό ἀγαπώμενο πρόσωπο, θέλεις νά πεθάνεις μαζί μέ τόν ἄλλο.

Ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, ἀντίθετα, θέλει νά παλέψει, νά πολεμήσει, θέλει νά δεῖ τί συμβαίνει ὡς τό τέλος. Νά μήν ἀφήσει τίποτα ἀξεδιάλυτο. Γιατί εἴπαμε ὅτι ἡ ψυχή ὅταν ἁμαρτάνει δείχνει καί στήν ἁμαρτία τήν ποιότητά της, ὅπως μία θαρραλέα ψυχή ὅταν ἐνεργεῖ τό καλό τό ἐνεργεῖ μέ λεβεντιά. Ἔτσι κι ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, ἀκόμα καί ὅταν ζοῦσε μακριά ἀπό τόν Θεό ἐνεργοῦσε τήν ἁμαρτία μέ ἕνα εἶδος λεβεντιᾶς, αὐθεντικότητας, εἰλικρίνειας, χωρίς νά κοροϊδεύει τόν ἑαυτό του. Ἕνας ἁμαρτωλός γιά νά γίνει δίκαιος πρέπει νά εἶναι λεβέντης καί γνήσιος καί στήν ἁμαρτία. Ἀλλιῶς μπορεῖ νά πάψει τήν ἐξωτερική, τήν ὁρατή ἁμαρτία ἀλλά δέν θά ἐξαλείψει τήν ἐσωτερική, τήν ψυχική ἁμαρτία καί θά μείνει γιά πάντα ἕνας μεσοβέζικος χριστιανός. Τελικά αὐτό πού εἴμαστε εἶναι πού μετράει κι αὐτό δέν μᾶς τυχαίνει, τό ἐπιλέγουμε ἐμεῖς ἀποκλειστικά μέ ἕνα πολύ μυστηριώδη ἐσωτερικό τρόπο.

 Ἄννα Μανωλάκη, Δικηγόρος

(ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ Τεῦχος 113)