Περί πνευματικών ηδονών (Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου)

Από το βιβλίο με τίτλο ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου (και συγκεκριμένα από το 12ο κεφάλαιο), δίνεται η κατωτέρω ενότητα, με τίτλο:

Με την απόλαυση των πνευματικών ηδονών του νού, γίνονται μισητές οι αισθητές ηδονές

Να που με την βοήθεια του Θεού, σου ανέφερα ποιες είναι οι πνευματικές και οικείες στον νου ηδονές(*)^.  Να εντρυφάς λοιπόν σε αυτές και να τις απολαμβάνεις με όλη σου την δύναμη. Δεν έχεις κανένα να σε κατηγορήσει ή να σε εμποδίσει, αλλά μάλλον θα έχεις πολλούς που θα σε επαινούν και θα σε παρακινούν^. και εγκατάλειψε όσο μπορείς τις σωματικές και αισθητές ηδονές, για τις οποίες έχεις πολλούς να σε κατηγορήσουν και να σε εμποδίσουν και κανένα να σε επαινέσει και να σε παρακινήσει. Και σε πληροφορώ, ότι αν συνηθίσεις να απολαμβάνεις αυτές τις πνευματικές και αληθινές ηδονές, σιγά σιγά θα μισήσεις τις αισθητές και ψεύτικες και επώδυνες.

Αυτό το βεβαιώνει και ο μέγας Βασίλειος, ερμηνεύοντας εκείνον τον ψαλμό, που λέει: «Είσαι ο ωραιότερος από όλους» (Ερμ. στον μδ’ Ψαλμ.), έτσι λέει^. «Είναι φανερό  ότι, όταν ο προφήτης ατένισε την λαμπρότητα αυτού και γέμισε με τις ακτινοβολίες που προέρχονται από εκεί, λαβώθηκε στην ψυχή από αυτό το κάλλος, κινήθηκε προς τον θείον έρωτα της νοητής ωραιότητος. Όταν εμφανισθεί αυτή στην ανθρώπινη ψυχή, κάνει να φαίνωνται αισχρά και απόβλητα όλα όσα ήταν μέχρι τώρα αγαπητά. Για αυτό και ο Παύλος, όταν είδε τον ωραίο στο κάλλος, θεώρησε όλα ως σκύβαλα για να κερδίσει τον Χριστό». Ακούς; Όταν, λέει, φανερωθεί στην ψυχή η νοητή ωραιότητα, και οι αισθητές ηδονές γίνονται μισητές και αποβάλλονται. Γιατί η αιτία για την οποία είναι αγαπητές οι αισθητές ηδονές, είναι γιατί ο νούς δεν έφθασε στο σημείο να θεωρήσει και να γευθεί  ανώτερη ηδονή από αυτή των αισθητών^. συμβαίνει  κάτι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει με τον άνθρωπο που νομίζει ότι είναι πιο γλυκό και νόστιμο το ψωμί που είναι φτιαγμένο από βελανίδι ή κεχρί ή από πίτουρο, γιατί δεν γεύθηκε ποτέ το σιταρένιο ή από σιμιγδάλι ψωμί. Γι’ αυτό σωστά είπε ο Ιωάννης της Κλίμακος: «Αυτός που έχει γευθεί τα καλλίτερα, εύκολα περιφρονεί τα κατώτερα, αυτός όμως που δεν έχει δοκιμάσει εκείνα, ευχαριστιέται με τα πρόσκαιρα» (Λογ ις’ Κεφ.15). Και ο άγιος Θαλάσσιος: «Η απόδειξη για το ότι ο νούς ασχολείται με τα νοητά, είναι πως περιφρονεί αυτά που συγκινούν την αίσθηση». Λέγει και ο σοφός Θεόδωρος Ιεροσολύμων: «Αν ο νούς στρέφεται στα νοητά, δεν είναι δυνατόν να μην ποθήσει το πραγματικό αγαθό^. γιατί αν στρέφεται στα αλλότρια, πολύ περισσότερο όμως στρέφεται προς τα οικεία με αυτόν^. και αν η ψυχή ερωτευθεί αυτά, για ποιο λόγο θα ανεχθεί τότε να παραμένει στα κατώτερα τα οποία από την φύση τους απομακρύνουν από τον εραστή^. αλλά να μη αηδιάζει με την ζωή που έχει σχέση με την σάρκα, θεωρώντας την εμπόδιο για τα καλά» (Φιλοκαλία σελ. 238). Και πάλι^. «Είναι τέτοια και τόσο σπουδαία τα νοητά αγαθά, που ακόμη και μία μικρή ανάβλυση και αμυδρή εμφάνιση εκείνου του απεράντου κάλλους, μπορεί να πείσει τον νού να υπερίπταται πάνω από όλα τα μη νοητά και να στρέφεται μόνο προς εκείνα και να μην ανέχεται με κανένα τρόπο να εγκαταλείψει την τρυφή τους, ούτε και αν συμβεί να πέσει σε κάτι από τα δυσάρεστα» (Σελ. 385 Φιλοκαλία).

………………………….

(*) Αναλύονται στο 11^ο κεφάλαιο του εν λόγω βιβλίου. Ενδεικτικά, από εκεί, αναφέρεται το παρακάτω απόσπασμα:

…Άκουσε τώρα και ποιες είναι οι πνευματικές και οικείες ηδονές του νού, για τις οποίες είπαμε και στην αρχή. Υποθέτω πως έξι είναι οι κυριώτερες πηγές και οι τόποι και οι ύλες από τις οποίες γεννιούνται και εξαντλούνται οι ηδονές του νού: α)Η εργασία των θείων εντολών και η εκπλήρωση του θείου θελήματος. β)Η απόκτηση των θεουργών αρετών. γ)Οι λόγοι των θείων Γραφών. δ)Οι λόγοι των κτισμάτων. ε)Οι λόγοι της ενσάρκου οικονομίας και ς)Η θεωρία των προσόντων και των τελειοτήτων του θεού, για τα οποία θα σου αναφέρω με συντομία^. γιατί αν θελήσει κανείς να μιλήσει γι’ αυτά διεξοδικά δεν αρκούν ολόκληρα βιβλία...